tirsdag 5. februar 2013

Mat. 19-20.



Mat. 19, 16-22.

Den rike unge mannen.

.
Den mannen som kom til Jesus denne dagen rett før påske, var både ung og rik. Og framferda hans viser at han var høfleg – slik at Matthew Henry kallar han ein ”gentleman”. Og me finn noko hjå han som liknar så mange seinare.
.
Lukas seier han var rådsherre (kap. 18, 18) og dermed ein leiar i folket. Markus seier han sprang til han og fall på kne – eit sterkt uttrykk for at han var audmjuk og liten i den stunda.
.
1. Han søkte Guds rike.
Mannen var interessert i å få del i det evige livet, v. 16. han lengta etter noko meir i livet enn rikdomen og den gode stillinga han hadde. Det er ikkje alle som vedgår det i dag, men truleg har dei ein diffus tanke om at dei vil ha det godt etter døden. Dette ligg djupt i alle menneske: Det er noko etter dette livet. Det er profetar nok i dag som seier til folket: Livet er alt, etter døden er alt slutt. Men uroa ligg der: Kva om dei tek feil?
.
Då han kom til Jesus, kallar han han for ”Lærar” (i NB omsett med Meister), og i nokre handskrifter står det ”Gode lærar” (TR). Dette er uttrykk for vyrdnad og at han trudde og visste at Jesus hadde noko som dei andre ikkje hadde.
.
Jesus svarar høfleg og avviser han ikkje. På same tid går han til kjelda for jødane si tru: lova. Han tek fram fem av dei ti boda Moses kom med. Men alle desse boda høyrde til den andre tavla, altså om tilhøvet mellom menneska. Grunnen kan vera at mange skriftlærde oversåg eller hadde endra lova ved så mange nye reglar. Den tenkte ikkje på å vera miskunnsame, men var bokstavtrælar i religionen.
.
Det beste med han så langt var at han søkte etter Guds rike som Jesus var komen for.
.
2. Han feila på fleire punkt.
Det er ikkje alle som søkjer Gud som finn han. Mange byrja på dette, men svikta til sist. Kva er grunnen til det? Her har me eit døme på dette.
.
a) Alt i byrjinga måtte Jesus retta på han. Då han sa: Gode lærar, stansa Jesus han og viste at det berre vare ein som var god – det var Gud. Viss Jesus var god, måtte han altså vera Gud. Truleg hadde ikkje mannen tenkt gjennom det.
.
b) Sjølve spørsmålet han var feil. Det viser at han ikkje kjende Guds frelsesveg. Han sa: Kva godt kan eg gjera… Han sat med andre ord fast i lovtrældommen: Eg må gjera noko godt for å nå himmelen. Kor mange tenkjer ikkje nett slik: Det er eg som må prestera noko, få til noko som Gud har behag i.
.
c) Synet hans på lova var feil. For å retta på dette viser Jesus til fem av boda. Og då er ikkje tilhøve til Gud han tenkjer på. Det er dagleglivet hans – korleis er det. Jesus tolkar ikkje boda her, han berre reknar dei opp, v. 18f. Dei handla om mord, hor, tjuveri, folks vitnemål og løgn, om foreldra og om å elska andre. Det var i grunnen ein grei eksamen. Men det siste høyrer ikkje til dei ti boda – og det ville han nok hatt bry med om Jesus hadde gått nærare inn på han.
.
Svaret til mannen viser kor langt på villstrå han var i høve til Guds vilje. Han sa: Alt dette har eg halde! Han laug nok ikkje. Det var sant. Men han tenkte berre på den ytre meininga med boda. Han hadde ikkje skjøna at Guds bod og vilje var noko meir – at dei sikta til hjarta hans.
.
d) I Luk. 18, 18 finn me endå ein feil ved tanken hans: Han spør etter kva han skal gjera for å arva evig liv. Det var i grunnen eit tankelaust og kanskje dumt spørsmål. Kven kan gjera noko for å arva? Arv er noko me får ufortent og gratis – rett og slett av nåde – frå den familien me er fødde inn i.
.
e) Den femte feilen han gjorde kom nå: Han spurde sjølv kva som mangla han når boda var oppfylte etter hans meining. Det galdt rikdommen hans. Jesus visste at han var bunden til mammon, sjølv om han hadde halde boda. Han hadde ikkje stole noko av det, rikdommen var hans på ærleg vis, kanskje som arv.
.
Og nå seier Jesus: Det som manglar, er at du sel alt du har og gir det til dei fattige, v. 21. Kvifor sa han det? Jo, då ville han visa at han elska nesten som seg sjølv. Men mannen viste at han ikkje gjorde det – så det bodet hadde han heller ikkje tenkt gjennom nøye nok. Kjærleik er ikkje berre store ord og erklæringar. Det er offer. Det viste Jesus sjølv då han kom til jord.
.
3. Mannen forlet Jesus.
Kravet var for høgt og offeret for stort, v. 22ff. Han gjekk sorgull bort. Han trudde nok at han skulle få evig liv på ein lett måte, utan at hjarta vart bøygd inn under Guds vilje. Han ville ha nåde – men på eigne vilkår. Og det skjer aldri.
.
Jesus seier nå at det er vanskeleg for ein rik å bli frelst, v. 23. Det er så vanskeleg at det er umogeleg. Ingen kamel kan gå gjennom eit nålauga. Jesus vil med andre ord seia at ingen blir frelst og får Guds rike utan at ein overlet heile hjarta med alt vårt eige i Guds hand. Alt vårt må leggjast av utanfor den tronge porten. Berre då kjem du inn. – Korleis er det med deg som les dette? Er det noko som er så kjært for deg at du må gå bort frå Jesus? Kva er det som kan vega opp frelsa frå gud – når me tenkjer på æva?
.
Ingen ting.

14. treenhet. Vingårdssøndag.
Denne teksta handlar om løn i Guds rike. Etter at Jesus har velsigna småborna og tale til dei og folket om himmelriket, møter han ein rik, ung mann. Mannen meiner han har halde alle boda og undrast på kva meir han treng. Men han var bunden av denne verda og ville ikkje sleppa sitt eige gods. Han var bunden til rikdomen sin, og det stengde han ute frå himmelriket. Det vart inga løn for han. Jesus er streng og seier: For menneske er det umogleg å bli frelst. Berre Gud kan gjera det. Då stig Peter fram.

1. Spørsmålet, v. 27.
Kva skal vi få, seier Peter. Det er ein naturleg og menneskeleg tanke. Alle vil ha noko att for det dei gjer. Men løna blir heilt ulik det folk flest seier og trur. Guds rike er ikkje som andre rike på jord. Men Bibelen talar verkeleg om løn. Det må me sjå litt på i dag.

Me har forlate alt, seier Peter. Kva då? Dei hadde forlate alt det jordiske dei hadde. Då tenkte Peter: Me må vel få noko att, ei slags løn for dette offeret. Det har nok mange tenkt i ettertid og. Me kan vel ikkje nekta oss så mykje utan kompensasjon.


2. Evigheten, v. 28.
Jesu svar er å peika på æva. Det kjem ein dag då alt blir nytt, ja, verda skal fødast på nytt. Han minner om at han sjølv skal koma att ein gong. Då kjem han ikkje som eit fattig barn i ei krybbe. Då kjem han i herlegdom. Heile himmelens storleik og ære skal så å seia fylgja han.

Løna er ei trone til kvar av dei, og dei skal døma Israels-ættene, seier han. Me veit lite om kva det i praksis tyder, men det må vera noko større enn det jordiske liv som me kjenner i dag.


3. Løn, v. 29.
Jesus gjev ikkje noko konkret svar på kva løna skal vera. Men han seier at den skal vera stor. Det vert også noko større enn me har opplevd her i livet. Me kan heller ikkje tenkja oss kva det blir. Vår tanke er så bunden av det timelege og jordiske livet, at himmelske tankar ikkje får rom der. Jesus visste kva det var, og seier litt.

Kvifor skal me få løn? Jo, det har nett med sjølve offertanken å gjera. Dei som ofrar noko av det jordiske, skal få det att i æva, men på ein annan måte. Han reknar opp nokre døme: Å forlate huset, bor og syster eller far og mor eller born eller åkrar!

Men det er ikkje som sjømannen som reiser over hav og land og er borte frå alle sine – for å tena meir pengar! Nei, det er ein jordisk tanke. Tillegget viser noko anna: for Jesus namn skuld. Det er døme på noko me eig og har kjær som me forsakar for Guds rikes skuld. Mange tenkjer gjerne på misjonæren som lever mykje av sitt liv i eit framand land for å tala om Jesus. Eller ein lekpredikant som har lange reiser i vårt eige land for å forkynna. Ein eldre talar sa til meg ein gong (han er død): Eg reiste ut andre juledag på talarferd og kom ikkje att før etter påske. Han hadde fleire born og kone heime. Det kosta, og mange vil i dag kritisera han og organisasjonane som var slik. Men for han var det eit kall. Ve meg om eg ikkje forkynner evangeliet, sa Paulus. Dei skal få si løn i æva.

Me kan og tenkja på dei mange kristne i landet vårt (og andre stader) som forsakar jordiske goder for å kunne gje noko til misjonen. Det kan for somme vera eit stort offer. I dag lever me i overflod, og våre gåver blir kanskje små i høve til «ofringane» før. Det skulle me tenkja meir over.

Dei truande skal erva eit evig liv, seier Jesus. Det er løna. Men det er ei nådeløn. Me kan aldri fortena noko i Guds rike. «Av nåde alt jeg får hos Gud fra først til sist,» syng ein songar. Og den som lever med Gud veit godt at det er slik. Det var nåde med den første forlatinga av synd. Og det har vore nåde kva gong seinare. Og me veit at når himmeldøra står open for oss når han kjem att er også det av nåde. Det er Guds gåve til syndarar som tok imot syndstilgjeving.

Han seier noko meir: Det skal få det hundrefald att. Fyrst trur eg det tyder at livet i himmelen blir uendeleg større enn det me har opplevd her. Ja, større enn me kan tenkja oss det blir. Hundrefald er eit sterkt uttrykk. Av eitt såkorn om våren kjem det hundre korn att om hausten. Himmelriket er det store riket der alt er annleis enn her og stort og rikt på alle måtar. Då er det underleg at denne verda har så lett for å blenda augo våre så me ikkje ser litt av det me har i vente. – Dinest kan det tyda at det er fleire slags løn og av ulikt slag etter vårt eige liv som kristne. Me synes å sjå det i nokre bibelvers. Paulus skriv at me skal alle fram for Kristi domstol, og me skal få att etter det me gjorde, godt eller vondt. 2. Kor. 5, 10.
I tillegg til dette kan ordet og tyda at noko av løna kjem her i livet, det talar Markus om i kap. 10,21. Og slik er det: Den som ofrar for Jesus, kjenner ei ekstra storm glede over å få vera med. Om me berre har det klårt for oss at me gjer det for Jesus, vil han vera med oss på ein ekstra måte.

4. Overraskinga, v. 30.
Då vert mange overraska. Det var ikkje slik me trudde. Men då skal me sjå rett på oss sjølve og på andre me kjende. For Jesus seier her til slutt: For mange som er dei fyrste, skal verta dei siste, og dei siste dei fyrst, v. 30. Me tenkjer gjerne at dei som er høge og store her i vera, har gjort mest. Dei må få størst løn. Eller me tenkjer slik: Det er prestar og predikantar og misjonærar som får løn. Dei har stått i teneste for Gud og skal få mykje att.

Når eg tenkjer på dette, kjem eg ofte i hug noko som Billy Graham sa på eit misjonærmøte i Japan (eller kanskje det var i Korea). Mange trugne misjonsarbeidarar bar samla, og dei såg opp til Graham som då var på høgda som predikant i verda. Men Graham sa: «Hvis det blir aviser i himmelen (han tala sjølvsagt i bilete), vil de ikkje finna mitt namn på framsida. For det har stått i altfor mange aviser her på jorda. Der vil du finna namnet til ei ukjend misjonskvinne i Europa som heile livet har arbeidd for misjonen og som aldri fekk namnet sitt i eit blad.»

Det er nok noko av poenget. Gud har ikkje det synlege for auga, men det usynlege. Han løner etter hjartelivet. Lat oss difor endå ein gong gå inn til Gud og be om eit audmjukt hjarta til å leva slik han vil. Då ser me på nytt at alt er av nåde. Amen.



Mat. 20, 1-16. Vingarden


.
Vingarden er ein del av himmelriket, - den synlege Guds menighet. Det er noko Jesus vil seia oss om sitt rike på jord. Og det gjeld alle kristne og alle samfunn som er rette for Gud. Me vil samla noko av dette her:
.
1. Jesus treng arbeidsfolk.
Han går ut i landet og ser etter viljuge kvinner og menn, born og gamle, v. 1. Fins det nokon som vil arbeida for Gud? Og her tenkjer me ikkje berre på dei som er løna av ei kyrkje eller ein organisasjon. Her talar me om det friviljuge arbeidet for Jesus. Då han fann nokon, sa han til dei: Gå bort i vingarden, de óg, v. 4. Då vert me Guds medarbeidarar, 1. Kor. 3, 9. Det er i grunnen Gud som arbeidar. Me får berre halda handa i reiskapen som eit barn som hjelper far og mor.
.
Og kvifor må Jesus ha hjelp? Jo, Guds rike er ikkje ferdig ennå, det er mange ledige plassar for syndarar som vil venda om. Og Jesus sjølv drog til himmelen, og då overlet han ansvaret til læresveinane. Gå ut i alle verda, sa han. Det er i grunnen ein veldig tanke: Ansvaret for at evangeliet skal nå vidare ut, let han elleve unge menn få. På ein måte står det nå på oss.
.
Orda i Bibelen er klåre: Gå ut i all verda og gjera alle folkeslag til læresveinar, Mat. 28, 18-20. Og Paulus skriv i tråd med dette: Me er sendebod i staden for Kristus, som om Gud sjølv formana gjennom oss. 2. Kor. 5, 20. Det er misjonen – heime i vårt land og ute i heile verda.
.
Det tyder at alle får ein plass. Det finst ei gjerning for unge og eldre. Den kan vera liten og usynleg – men alt er stort for Gud.
.
Ennå var det nokre arbeidslause, fortel Jesus, v. 6. Somme vil ikkje gjera noko, dei ser ikkje kor viktig det er. Andre er så opptekne med seg sjølv og sitt eige – både arbeid og heim, at Guds rike har likesom kome på avstand. Somme er også så fulle av kritikk av det Guds arbeid dei kjenner, at dei vil ikkje vera med der.
.
Og det er lett å finna feil ved alle menneske og ved alt arbeid av menneske. Me er så ulike at me dømer ulikt om korleis alt skal gjerast. – Likevel – Jesus ber deg om å gå. Ein skal bli misjonær i eit framand land. Mange brukte heile livet sitt der ute. Andre var så trufaste i bedehuset og misjonsforeininga dei var med i. Mykje fritid og pengar vart nytta der. Det ser kanskje lite ut, men alle mursteinar i eit byggverk er like naudsynlege. Dei må berre vera der.
.
2. Gud gir løn for arbeidet, v.8.
Når kvelden kjem og alt vert avslutta, skal han kalla arbeidarane fram og gi kvar og ein løn. Dette kan truleg tyda to ting:
.
a) Han gir oss det evige livet. Det er ikkje løn for innsats, difor fekk alle saman det same. Frelsa er av nåde, Ef. 2, 8. Tit. 2, 11. Difor kan alle bli frelst. Røvaren på krossen fekk ikkje tid til å gjera ein einaste gjerning for Jesus. Han kom for seint. Likevel fekk han lovnad av Meisteren: Du skal vera med meg i Paradis. Dei som kom i den ellevte timen, var lik velkomne som dei som kom seinare. Det er slik nåden verkar.
.
b) Likevel: Det kan og tyda løn for arbeidet den einskilde gjorde. Spørsmålet er: Korleis brukte du livet ditt som kristen? I Mat. 25, 14ff seier Jesus noko om det. Der heldt mannen rekneskap med tenarane sine. (Sml. Luk. 19, 12ff). Og der fekk kvar einskild etter det dei hadde gjort med kapitalen dei fekk overlate. (Det er ulike meiningar om desse likningane, det skal me ikkje ta opp her, berre bruka dei som illustrasjonar i teksten vår.)
.
For det er ein bibelsk tanke at me skal få løn. Gud er rettferdig og ser kva kvar og ein har gjort. Det er lettast å skuva det bort, då slepp me kanskje ansvaret i kristenlivet. Men har Gud sagt noko, så vil det skje. I ein song heiter det: Kall arbeideren hit, skal det lyde en gang.
.
I 2. Kor. 5, 10 skriv Paulus: Me skal alle fram for Guds domstol – så kvar og ein kan få att det som er verka ved lekamen. I 1978-omsetjinga heiter det: Så kvar kan få att det han har gjort medan han var i lekamen. Og me gjer mykje ulikt som kristne. Det må vera dei han talar til her: Heile dette kapitlet er om Guds folk. ”Vi” tyder her dei kristne.
.
1. Kor. 3, 8 seier: Kvar skal få si eiga løn etter sitt eige arbeid. Dette er og tale om tenarskap i Guds rike der alle er eitt, men me arbeidar ulikt. Og Jesus talar i Mat. 10, 41f  om å få løn som ein profet, og at den som gir ei skål kaldt vatn, ikkje skal missa løna si.
.
Men heile tida er det nådeløn. Me har ikkje krav på noko, men herren vil ”påskjønna” sine i æva. Me kan ikkje koma med noko lønskrav mot han. Gud gjer det av sin frie vilje.
.
3. Gud vurderer annleis enn me, v. 16.
Menneska ser på det ytre, etter det som tar seg godt ut eller er tøft. Det er hyklarane sin måte. Dei vil visa seg fram. Mat. 23, 5. Det er ei farleg fallgruve.
.
Gud ser lenger, etter motiv og grunnen til at me gjer noko. Difor vil mange store bli små i himmelen. Leiarar, predikantar og ”sjefar” på jord kan få ein låg plass i himmelriket.
.
Kven kjem øvst der? Her meiner me då: Kven har gjort det beste og største arbeidet for Gud på jord? Mange blir æra mellom menneske, men er det alltid slik Gud ser?
.
Dei som har tenarsinn er stor i Guds rike. Ein gong måtte han tala Sebedeus-sønene til rette av di dei ville sitja øvst i himmelriket. Dei visste lite om korleis Jesus tenkte då. Han sa til dei: Den som vil vera stor mellom dykk, skal vera tenar for alle. Mark. 10, 43f. I Johs 13, 14 er fortalt om fotvaskinga. Det var slaven sitt arbeid. Slik skulle me vera: tena kvarandre og gjera det tyngste arbeidet.
.
Ei anna side ved det å vera stor for Gud er truskapen. Ver tru til døden, sa han til folket i Smyrna, Åp. 2, 10. Ja, det å vera tru over lite er stort for Gud. Av hushaldarar krevst det at dei er true, skriv Paulus. 1. Kor. 4, 2. Det tyder at me gjer det Gud har vist oss og er nøgde med den plassen i livet.
.
Vågar me å tru på Jesu ord og leva etter det? Då søkjer me ikkje høge stillingar her på jorda, men lever i det stille og utfører dei ferdige gjerningane me møter. Ef. 2, 10. Men i alt skal me leva i tanken på Guds nåde. Alt er ufortent og gave frå Gud. Det var ei tysk grevinne (Elisabeth Ludämilia 1640-72) som skreiv songen:
.
”Jesus, Jesus, ham alene står mitt hjertes lengsel til.
Det forplikter til det ene: At jeg vil hva Jesus vil,
så i ham jeg glad og mild, roper: Herre, som du vil.”

Lat det vera livet vårt. Amen.
.